Brussel, een stad met 19 burgermeesters, is voor het vergaren van kennis over stedelijke politiek intrigerend en zeer interessant. In dit politieke speelveld zoekt de stad naar nieuwe manieren om sociaal-economische en culturele vraagstukken aan te pakken. Veldacademie heeft in oktober 2018, wandelend in de nazomer zon Brussel ontdekt. Het vierdaagse programma bestond onder andere uit een lezing over Het Kanaalplan, een bezoek aan Buurthuis Bonnevie, een rondleiding op de tentoonstelling THE MISSING LINK (IABR 2018+2020) en een rondleiding door de gemeente Sint-Jans-Molenbeek. In dit blog delen studenten van Veldacademie de opgedane inzichten.
Een stad komt het beste tot leven op staatniveau, dus een rondleiding te voet door de beruchte gemeente Molenbeek, biedt de kans om meer stads-initiatieven te leren kennen en te ervaren.
Molenbeek
We gaan op pad om Molenbeek te verkennen onder de leiding van een enthousiaste gids, werkzaam bij Brukselbinnenstebuiten. ‘We kunnen hier de hele dag rondlopen zoveel is hier te zien!’ Zijn enthousiasme is opmerkelijk aangezien de gemeente op dit moment slecht bekend staat in de media. Zowel in binnen als in buitenland. Het negatieve beeld wordt veroorzaakt doordat deze gemeente de broedplaats is van de aanslagplegers van de aanslag op Brussel op 22 maart 2016. Ondanks het huidige negatieve imago van de gemeente, was Molenbeek vroeger een zeer rijke gemeente. Dit werd veroorzaakt door de ligging van de aan het Brussels kanaal. Waardoor er veel handel werd gedreven. Molenbeek kenmerkt zich nu vooral door armoede en verouderde huisvestiging.
Rondom het kanaal zijn grote muurschilderingen te vinden. Deze schilderingen wijken af van de vrolijke stripverhalen die je verder in Brussel op de muren ziet. Zoals van Kuifje of Asterix & Obelix. De muurschilderingen rondom het kanaal zijn rauwe schilderingen van hevig geweld of van een naakte vrouw. De aanstootgevende schilderingen trekken gelijk de aandacht. Plots besef je dat deze schilderingen vele malen beter kleuren bij het leven in Molenbeek dan de felgekleurde stripverhalen in het toeristische gedeelte van Brussel.
Het eerste park wat we bezoeken, ligt helaas afgesloten achter een hek vanwege vandalisme. De ingang van het parkje ligt strak tussen de bebouwing in. Er is nauwelijks toezicht op het park, dit kan de reden zijn dat het park onveilig is voor kinderen. De bewoners hebben de ramen die gericht zijn op het park, dichtgemetseld. Ondanks de besloten ligging van het park oogt het niet vies of verwaarloosd. Het park ziet er vrij nieuw uit en is met organische elementen vormgegeven. Het klinkerpad kronkelt door het park en verwijst naar de rivier die hier vroeger stroomde.
Als er één plek in Molenbeek aangewezen mag worden dat indruk maakt, is dat wel het ‘Centre Medical du Parvis St Jean-Baptiste’. Door de strakke kubistische vormen doet het gebouw van de buitenkant aan als een moskee. Deze modernistische kerk is gelegen op een stenen podium, wat op dat moment gebruikt wordt voor een potje voetbal tussen moeder en zoontje. Trots mogen ‘Molenbeekers’ zijn, want dit gebouw, want bij binnenkomst beneemt het men de adem. Het licht wordt gefilterd en kaatst in divergente kleuren op het strakke grijswitte beton. Binnen verstommen geluiden van buitenaf, er heerst een vredige stilte die alleen onderbroken wordt door de aarzelende zachte klanken van een piano.
Naast ‘Parc de la Petite Senne’, wordt park ‘Bonne Vie’ bezocht. Een park volledig gericht op ideeën en wensen van de omringende bewoners. Dit is terug te zien in de invulling van het park. De speeltoestellen zijn gemaakt van holle boomstammen en vormen een natuurlijk kinderparadijs. Naast het park, is ook het huizenblok L’Espoir bezocht wat op initiatief van Buurthuis Bonnevie en bewoners is gebouwd. De huizen kenmerken zich door vrolijke felle kleuren en typerende houten balkons.
Naast Buurthuis Bonnevie, kent Molenbeek meerdere sociale initiatieven zoals het restaurant ‘Les Uns et les Autres’. Een plek waar de buurt bij elkaar komt en waar tegen een kleine vergoeding een goede maaltijd genuttigd kan worden. Het restaurant beschikt over een eigen moestuin en draagt daarmee bij aan een gezonde en duurzame voedselproductie.
De rondleiding laat ons zien dat, ondanks het beruchte imago van Molenbeek, de gemeente beschikt over innovatie initiatieven en mooie plekken. De gids zit in ieder geval niet zonder werk, zo zei hij: ‘Na de aanslagen in Brussel staat onze telefoon roodgloeiend voor rondleidingen in Molenbeek!’
Ironisch genoeg wordt er op deze manier, mede dankzij de negatieve media aandacht, ook de goede initiatieven in deze gemeente onder de aandacht gebracht.
Hiermee eindigt onze excursie. De lezingen en rondleidingen geven een goed beeld over hoe Brussel, in al zijn complexiteit, werkt aan een sterkere stad voor alle inwoners. Over de grotere schaal, het kanaalplan en toekomst ideeën van de IABR. En over de kleinere schaal, de (participatie)projecten in Molenbeek.
Stadsontwikkeling en samenwerkingen
We kijken terug op een leerzame vier dagen in Brussel. Met nieuwe inspiratie keren we terug, om in Rotterdam mee aan de slag te gaan. Brussel laat zijn creatief vermogen zien om, ondanks ingewikkelde politieke en economische systemen, via nieuwe stads-ontwikkelingsvormen en samenwerkingen door te werken. Dit is leerzaam voor Rotterdam en andere Nederlandse steden die ook op zoek zijn naar nieuwe samenwerkingsverbanden tussen ontwerpen, besturen, bewoners-beleving en realisatie.
Studenten MSc 3 Architecture TU Delft – Faculteit Bouwkunde
Christine van der Veen
Matthijs van Mulligen
Max Kowalski
Vera van Wijk
Oukje van Merle (Urbanism)
Foto' s Molenbeek: https://en.resto.be/restaurant/brussels/1080-molenbeek-saint-jean/163320-bel-mundo/ en
https://www.groene.nl/artikel/de-sociale-roltrap-van-belgie