Brussel, een stad met 19 burgermeesters, is voor het vergaren van kennis over stedelijke politiek intrigerend en zeer interessant. In dit politieke speelveld zoekt de stad naar nieuwe manieren om sociaal-economische en culturele vraagstukken aan te pakken. Veldacademie heeft in oktober 2018, wandelend in de nazomer zon Brussel ontdekt. Het vierdaagse programma bestond onder andere uit een lezing over Het Kanaalplan, een bezoek aan Buurthuis Bonnevie, een rondleiding op de tentoonstelling THE MISSING LINK (IABR 2018+2020) en een rondleiding door de gemeente Sint-Jans-Molenbeek. In dit blog delen studenten van Veldacademie de opgedane inzichten.
De lezing van Sofie Vermeulen vormt een goede introductie over Brussel en nieuwe stedelijke ontwikkeling. De initiatieven om van Brussel een leefbare stad te maken, krijgen een vervolg tijdens ons bezoek aan Buurthuis Bonnevie.
Buurthuis Bonnevie
Buurthuis Bonnevie is een organisatie die samen met bewoners van Molenbeek de leefbaarheid van de buurt probeert te verbeteren. Bonnevie droomt van een duurzame en rechtvaardige maatschappij. Waarin zowel huidige als toekomstige generaties de kans krijgen om zich te ontwikkelen als buurt en als individu. Participatie speelt hierbij een belangrijke rol. Het biedt de bewoners niet alleen emancipatie en ontwikkelingskansen, maar geeft hen tegelijkertijd een stem. Mensen de mogelijkheid geven zich uit te spreken over bepaalde aspecten van Molenbeek, is van groot belang. Dit versterkt de democratie in de buurt en wakkert tevens het verantwoordelijkheidsgevoel aan. Problemen kunnen een buurt verscheuren, terwijl samen zoeken naar oplossingen de bewoners juist kan verbinden.
Wonen is bij Bonnevie een centraal thema. Veel huizen in de buurt zijn oud en slecht onderhouden door een gebrek aan geld of kennis. Buurthuis Bonnevie zet zich in voor het verbeteren van de kwaliteit van de huidige woningvoorraad. Zowel voor huurders als woningbezitters. Zo bieden ze onder andere renovatieadvies aan en is er een technische ploeg, ‘De Buurtdienst’. Deze ploeg is beschikbaar om bewoners bij te staan in het verbeteren van hun woonomgeving. Dit kan gaan om persoonlijk advies, hulp bij administratieve zaken, het uitlenen van gereedschappen of raad voor doe-het-zelvers. De Buurtdienst biedt tevens opleidings- en baankansen aan laagopgeleiden in de buurt. Op deze manier kunnen bewoners kunnen zich verder ontwikkelen.
L’Espoir is een bijzonder woningproject, dat mede ontwikkeld is door Buurthuis Bonnevie. De laatste jaren stijgen huren en worden woningen steeds duurder verkocht. Dit zorgt ervoor dat veel mensen zich geen woning meer kunnen veroorloven in Brussel. Mensen wonen gedwongen in te dure, kleine en vaak ongezonde woningen. Hierdoor krijgen bewoners niet de kans een eigen vermogen op te bouwen en te sparen voor een betere toekomst. Het project L’Espoir heeft als doel betaalbare koopwoningen te verwezenlijken voor 14 gezinnen met een laag inkomen. De woningen moeten niet alleen betaalbaar zijn, maar tegelijkertijd ook duurzaam. De woningen zijn uiteindelijk gerealiseerd op een braakliggend stuk grond midden in Molenbeek. Dit project laat zien dat ook betaalbare woningen toegankelijk, duurzaam en mooi kunnen zijn. Alle families die in 2003 hebben meegewerkt aan dit project wonen er nog steeds. Hoewel de mate van succes voor ieder gezin verschilt, laat dit project wel degelijk zien dat betaalbaar en duurzaam wonen in de stad mogelijk is.
Eveneens een bijzonder project waar Buurthuis Bonnevie aan mee werkt is het’ Bonneviepark’; een project waarbij de organisatie al sinds 1981 bij betrokken is. Door de aanleg van de Brusselse metro rond 1974 werd het centrum van Sint-Jans-Molenbeek op verschillende plekken met de grond gelijk gemaakt. Wat achterbleef was een lange, braakliggende strook grond dwars door de gemeente. Een lange tijd werd er niets gedaan met dit stuk grond, iets wat Bonnevie niet kon accepteren. In de gemeente woonde veel gezinnen met jonge kinderen die geen veilige plek hadden om te spelen. Er was een groot gebrek aan recreatiemogelijkheden in de buurt, maar hier werd door de gemeente weinig aan gedaan. Buurthuis Bonnevie bouwde in 1981, in samenwerking met de Koning Boudewijnstichten, een tijdelijk speelterrein. Bonnevie wilde echter meer en samen met de lokale bevolking kwamen ze tot het idee om multifunctionele openbare ruimtes te creëren voor alle leeftijdsgroepen. Deze samenwerking leidde in 1990 tot een publicatie over de geplande werken. Dit wekte de interesse van zowel de gemeente Sint-Jans-Molenbeek als dat van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Leefmilieu Brussel kreeg de opdracht om dit project samen met Buurthuis Bonnevie verder uit te werken. Uiteindelijk is het park gerealiseerd in 1996. Doordat de lokale bevolking veel heeft bijdragen, voelden zij zich zeer betrokken bij dit project. Dit leidde tot een groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Het park was een groot succes, maar langzaam verdween de betrokkenheid. De meeste mensen die hadden meegewerkt aan het project maakte er geen gebruik meer van of waren al vertrokken. Het speelpark was na ruim tien jaar niet zo nieuw meer, gebruikssporen waren zichtbaar. Er ontstonden problemen en het park was niet langer een veilige plek om te spelen of te recreëren. De gemeente had al plannen om het park te sluiten. Buurthuis Bonnevie vond echter dat het nodig was om een nieuw participatieproject op te zetten in het ooit zo geliefde park. Opnieuw betrokken zij hierbij de lokale bewoners om gezamenlijk tot een nieuw plan te komen. Dit leidde tot een nieuw basisplan voor het park. Uiteindelijk is het park anders uitgevallen dan bedacht. De gemeente besloot een andere kant op te gaan met het idee en dit stelde vele mensen teleur. Bewoners voelde zich niet gehoord en dit had een negatieve invloed op de verbondenheid met het plan. De tijd zal leren hoe het park in deze vorm werkt. Jammer is wel dat al het werk dat gestoken is in participatie en organisatie hiermee tenietgedaan is.
Een enigszins teleurstellend resultaat bij één project houdt Buurthuis Bonnevie echter niet tegen om hun werk voort te zetten, hun strijdlustigheid is zo mogelijk nog groter. Zij blijven zich inzetten voor zowel de kwetsbare mensen van de gemeente, als Molenbeek in zijn geheel. Als het aan Bonnevie ligt is die rechtvaardige en duurzame maatschappij al lang geen droom meer, maar werkelijkheid.
Na kennis gemaakt te hebben met initiatieven van de afgelopen decennia uitgevoerd door Buurthuis Bonnevie, is het tijd om Molenbeek te ontdekken. In blog #3 wordt duidelijk dat een stad het beste tot leven komt op staatniveau!
Studenten MSc 3 Architecture TU Delft – Faculteit Bouwkunde
Christine van der Veen
Matthijs van Mulligen
Max Kowalski
Vera van Wijk
Oukje van Merle (Urbanism)
Meer informtaie over Bonnevie: http://www.bonnevie40.be/
Foto Parc Bonnevie: https://dbpubliekeruimte.info/project/parc-bonnevie-molenbeek-saint-jean/
Foto L’Espoir:
http://www.houtinfobois.be/nl/realisations/lespoir-14-pasiefwoningen-in-sint-jans-molenbeek/