Drie jaar lang onderzocht Veldacademie hoe de leefstijl van kinderen en hun huishoudens in Rotterdam Beverwaard verbeterd kan worden. Dat deden we met actie-onderzoek, wat wil zeggen: we probeerden op verschillende manieren de gezondheidsvaardigheden te verbeteren en intussen onderzochten we of dat werkt. We zijn gestart in groep 6 en volgden de kinderen en hun huishoudens tot en met eind groep 8.
Fonds Nuts Ohra
Het Fonds Nuts Ohra financiert met het programma ‘Gezonde Toekomst Dichterbij’ projecten die de gezondheid van kinderen en ouders in achterstandssituaties verbeteren. ‘Gezond in Beverwaard’ is één van de 47 projecten die zich richt op deze doelgroep.
Uniek actie-onderzoek
Bijzonder aan dit project was dat onderzoek en onderwijs samen optrokken en kinderen met hun gezinnen drie jaar lang gevolgd en begeleid werden. Bijna wekelijks waren er lesprogramma’s in de klas, die bedacht en uitgevoerd werden in samenwerking met Stichting Building Arts en studenten van verschillende opleidingen. In de les werd kennis ingebracht over gezondheid en de vele aspecten die daar mee te maken hebben. Gelijktijdig werden er tijdens de lessen gegevens verzameld voor het onderzoek.
In deze lessen zijn de kinderen uitgedaagd om na te denken over gezond eten en beweging. Ook ontwierpen ze samen een betere buitenruimte, maakten een film over hun eigen toekomst en verzonnen oplossingen om veiliger en gezonder te leven. De lesprogramma’s zijn ontwikkeld in samenwerking met studenten Stedenbouw van de TU Delft, studenten Gamification van de Willem de Kooning Academie en studenten Pedagogische Wetenschappen, Criminologie en Zorgmanagement van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Coaching
De achterliggende ambitie van het project was om de (ervaren) gezondheid van de kinderen structureel te verbeteren. We wilden niet alleen dat ze leerden wat een gezonde leefstijl is, maar ook dat ze dit toepassen in hun dagelijks leven. Daarom werd nadrukkelijk geprobeerd de ouders bij het project te betrekken. Een coach legde huisbezoeken af en hielp de gezinnen om zelf en met ondersteuning van de verschillende professionals die in het gebied werken de kansen op gezondheid positief te beïnvloeden. De coach ondersteunde de ouders bij vragen over opvoeding, verbetering van de thuissituatie, passende activiteiten voor talentontwikkeling en in groep 8 ook bij de keuze voor passend vervolgonderwijs.
Gezondheid breed benaderd
Bijzonder is dat gezondheid heel breed werd opgevat: er werd gekeken naar voeding, thuissituatie, beweging, schoolprestaties, sociale omgeving, enzovoorts. Daarbij werd het Model voor Positieve Gezondheid gebruikt van Machteld Huber. In dit model wordt gezondheid gezien als ‘het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven' (zie www.ipositivehealth.com).
Resultaten
In de onderzoekspublicatie kun je uitgebreid lezen wat we op basis van de dataverzameling van het project hebben geleerd. Een paar hoofdpunten:
- Als je aan gezondheid wilt werken bij minder zelfredzame gezinnen, is het nodig dat verschillende actoren (school, ouders, wijkpartners) goed samenwerken.
- De hele sociale en fysieke leefomgeving van de kinderen speelt een rol in de perceptie en mogelijkheden van gezond gedrag. Kinderen worden voortdurend positief en negatief beïnvloed door school, rolmodellen, familie en vrienden. Hun fysieke leefomgeving kan ze verleiden tot ongezond gedrag (snackbar) of juist stimuleren om gezonder te leven (bereikbare faciliteiten, duidelijke informatie en regelingen).
- Het is wenselijk dat kinderen leren dat gezondheid meer is dan gezond eten en genoeg bewegen. Ze moeten ruimte krijgen om hun talenten te ontdekken en ontwikkelen, zodanig dat hun veerkracht en zelfregie toeneemt en ze zich eigenaar voelen van hun eigen (gezonde) toekomst.
- Coaches zijn van toegevoegde waarde. Ze vullen een gat op dat kan vallen tussen verschillende hulpverleners en andere bij het gezin betrokken actoren. De coach kan domeinen bij elkaar brengen en is als neutrale partij een belangrijke bron van stabiliteit. Het zou goed zijn als de functie van coach structureel ingevuld zou kunnen worden.
- Een brede definitie van gezondheid slaat beter aan bij de kinderen, hun gezinnen en de school. De positieve invalshoek van talentontwikkeling werkt beter dan de problematiserende invalshoek van ‘slechte gezondheid’.
In het rapport kun je ook de casussen lezen van verschillende kinderen die aan het project hebben meegedaan. In deze beschrijvingen wordt in beeld en woord getoond hoe de ervaren en gemeten gezondheid van de kinderen zich heeft ontwikkeld. Daarnaast zijn zes profielen opgesteld waarmee je voorzichtige uitspraken kunt doen welke aanpakt werkt voor welk kind en gezin. Deze kunnen andere professionals helpen om problemen tijdig te herkennen en plaatsen en passend te handelen.
Naast de onderzoekspublicatie hebben we een praktische handreiking geschreven, met lessen over het proces en ‘bouwstenen’ voor professionals die aan gerelateerde projecten en/of programma’s werken. Beide publicaties kun je onderaan deze pagina downloaden.
Foto: De Heilige Meeuw, ontwerp ObeCity. Foto: Thijs van Luijk
Documentairemaker Floor Hofman maakte een filmportret over het project. Dit leverde een compact en voor iedereen toegankelijk kijkje in het dagelijks leven op waarin over de schouders van diverse betrokkenen, kinderen en onderzoekers meegekeken wordt.