Maatschappelijk vastgoed is publiekelijk gefinancierd onroerend goed dat een maatschappelijke functie heeft en nodig is om collectieve doelen te realiseren. Hieronder vallen publieke voorzieningen zoals welzijn, cultuur, sport, maar ook ontmoetingsplekken als buurthuizen. Deze publieke voorzieningen spelen een belangrijke rol in het ontstaan en versterken van sociale (wijk)netwerken en het bijdragen aan thuisgevoel in de wijk. Door bezuinigingen en demografische ontwikkelingen staan diverse publieke voorzieningen onder druk. Een van deze ontwikkelingen is dat de gemeente Rotterdam kopers stimuleert gebouwen van maatschappelijk vastgoed te renoveren tot woningen als gevolg van de hoge vraag naar woningen.
De afgelopen jaren heeft, als gevolg van bezuinigingen op lokale buurthuizen en de ontwikkelingen op de woningmarkt, de overgang van lokale buurthuizen naar multifunctionele Huizen van de Wijk plaatsgevonden. Hierdoor zijn publieke functies in de wijk gecentraliseerd. Waar lokale buurthuizen zich richten op de bewoners van een wijk, zijn Huizen van de Wijk plekken waar maatschappelijke functies zich verenigen. Het samenvoegen van maatschappelijke functies leidt tot nieuwe, gewenste verbindingen, maar kan ook leiden tot spanningen tussen professionals en de bewoners, omdat er onderling geen kennis over en begrip voor elkaars taken en verantwoordelijkheden is. Voor bewoners kan de overgang van een buurthuis naar een Huis van de Wijk een grote impact hebben, omdat zij een bepaalde lokale verbondenheid met dit buurthuis voelen. Deze overgang roept diverse vragen op over de bijdrage van Huizen van de Wijk aan bewoners en welke consequenties het verdwijnen van lokale buurthuizen met zich meebrengt.
Maatschappelijke relevantie
Thuisvoelen is een emotie die tot op heden weinig wordt meegenomen in het maken van beleidsplannen. In het politieke- en publieke debat heeft thuisgevoel een eenzijdige invulling: ‘’Thuisvoelen zou slechts op één plaats en in één land kunnen, terwijl de wetenschappelijke literatuur laat zien dat thuis voelen een gelaagd en dynamisch begrip is: mensen kunnen zich thuis voelen op meerdere plekken tegelijkertijd en voor het thuis voelen op nieuwe plekken zijn juist bindingen met en herinneringen aan oude vertrouwde plekken essentieel’’ (De Graaf en Duyvendak, 20091, p.15). De aandacht voor de sociaal-emotionele binding met meerdere plekken groeit, maar wordt nog niet vaak genoeg benadrukt. ‘’Geen herstructureringsprogramma is tegenwoordig compleet zonder aandacht voor ‘wijkidentiteit’ of de leefstijlen van de (deels nieuw aan te trekken) bewoners’’ (De Graaf & Duyvendak, 20091, p.15). Daarnaast verandert het lokale vangnet van bewoners. Buurthuizen dragen bij aan het lokale vangnet van kwetsbare bewoners en zorgen voor verbinding tussen bewoners en voor verbinding met de wijk. Doordat Huizen van de Wijk in de plaats komen voor buurthuizen ervaren bewoners een verandering (en mogelijk een verkleining) van hun lokale vangnet (De Vrieze, 2021). Om de doelstellingen van Veerkrachtig BoTu 2028 te behalen, is het van belang om te onderzoeken welke bijdrage Pier 80 levert aan het thuisgevoel van bewoners en hun verbinding met zowel elkaar als de wijk.
Thuisgevoel
Om waarde toe te kennen aan Huizen van de Wijk en het belang van het bestaan van Huizen van de Wijk aan te duiden, wordt dit uitgedrukt in het thuisgevoel dat bewoners op deze plekken ervaren. Daarnaast wordt gekeken naar hoe initiatieven en professionals in Huizen van de Wijk een bijdrage hieraan leveren. Volgens De Graaf en Duyvendak (20091) raken mensen emotioneel verbonden met hun omgeving (place attachment); ‘’plaatsen krijgen betekenis in de persoonlijke, sociale en culturele uitwisselingen die zich er afspelen’’ (p.17). Daarnaast hebben plekken een rol in het vormen van de identiteit van personen; personen definiëren wie ze zijn door middel van wat bepaalde plekken volgens hun betekenen (place identity) (De Graaf & Duyvendak, 20091). Zowel place attachment als place identity zijn onderdeel van het ervaren van een thuisgevoel. Desalniettemin ligt door veranderende processen in de samenleving rondom stedelijke vernieuwing en de bijkomende veranderende samenstelling van de wijk mogelijk druk op het thuisgevoel van bewoners.Buurthuizen hebben een centrale rol in beleidsplannen van de gemeente en zijn spaces of micropublic waar bewoners met diverse culturele achtergronden oppervlakkige contacten en herhaalde ontmoetingen met elkaar aangaan die bijdragen aan thuisgevoelens in de buurt (Duyvendak & Wekker, 2015; Amin, 2002; Welschen et al., 2020).
Onderzoeksmethodieken
Het doel van dit onderzoek is inzicht creëren in de visie van respondenten op het thuisgevoel dat zij zelf en andere bewoners ervaren en hoe dit volgens hen gestimuleerd wordt. Aan de hand van kwalitatief onderzoek door middel van semigestructureerde diepte-interviews met zowel bewoners als professionals is inzicht en helderheid ontstaan over wat volgens hen bijdraagt aan het thuisgevoel in Huizen van de Wijk en welke andere plekken een rol spelen in het ervaren van thuisgevoel in de wijk. De respondenten zijn één-op-één semigestructureerd geïnterviewd om persoonlijke ervaringen op te kunnen halen. Om voor respondenten de mogelijkheid te behouden hun eigen invulling te geven aan bepaalde vragen en een eigen bijdrage te leveren aan het interview, was het van belang dat de interviews semigestructureerd plaatvonden.
Resultaten
- Pier 80 draagt vooral bij aan het thuisgevoel van een specifieke doelgroep.
- Bewoners hebben een toegang tot toe-eigening van de ruimte.
- Vrouwen en jongeren voelen zich meer thuis op andere plekken in de wijk.
- Aanwezigheid professionals heeft zowel een positief als negatief effect op het ervaren van thuisgevoel.
- Zowel bridging als bonding wordt ingezet door professionals, maar leidt niet tot thuisgevoel.
- Door herkenning binnen Pier 80 ontstaat publieke vertrouwdheid.
- Diversiteit in geslacht speelt een grote rol in het ervaren van thuisgevoel.
- Door de overgang van lokale buurthuizen naar Huizen van de Wijk ligt er druk op het thuisgevoel van bewoners.
Kansen voor vervolgonderzoek
Als aanvulling op dit onderzoek is het relevant om te kijken naar de geldigheid van deze conclusie voor een thuisgevoel van bewoners in andere Huizen van de Wijk, omdat Pier 80 maar één Huis van de Wijk is en niet alle Huizen van de Wijk representeert. Ieder Huis van de Wijk is op een andere manier ingericht, waarnaast op deze plekken ook andere bewoners komen die mogelijk thuisgevoel op een andere manier interpreteren dan in Pier 80. Daarnaast is het ook interessant verder te onderzoeken hoe thuisgevoel ervaren wordt op de andere locaties in BoTu die in dit onderzoek naar voren zijn gekomen. Tevens zou het mooi zijn als in vervolgonderzoek een nog bredere en representeerbaardere doelgroep meegenomen kan worden om een nog beter beeld te krijgen van thuisgevoel in Huizen van de Wijk.