Met maatschappelijk vastgoed heeft de overheid een sleutel in handen om slimme combinaties te maken – bijvoorbeeld door thematische verbindingen te leggen of sociale én fysieke doelen te behalen. Maar de realisatie en exploitatie van dit soort voorzieningen is niet eenvoudig. Verantwoordelijkheden zijn verdeeld over verschillende afdelingen of liggen deels bij maatschappelijke en private partners. Veldacademie doet daarom onderzoek naar publieke waardeontwikkeling.
Maatschappelijke voorzieningen zoals scholen, cultuur- en sportvoorzieningen of huizen van de wijk hebben veel potentie om de kwaliteit van leven in een wijk te verbeteren. Zij het op sociaal vlak als publieke ontmoetingsplek, vindplaats voor zorg en ondersteuning of inspirerende plek om te leren. Zij het als onderdeel van een wandelnetwerk, verkeersveilige speel- en sportplek of als onderdeel van groen- en waterstructuren. Ze zijn onderdeel van de sociale én de fysieke infrastructuur. De overheid heeft dus met maatschappelijke voorzieningen een sleutel in handen om sociale én fysieke doelen te behalen en de publieke ruimte te verrijken. De realisatie en exploitatie van dit soort voorzieningen is echter niet eenvoudig. Verantwoordelijkheden zijn verdeeld over verschillende afdelingen of liggen bij maatschappelijke en private partners. Er is behoefte aan een gedeeld perspectief op waardecreatie. In samenwerking met het Strategische Team Maatschappelijk Vastgoed van de gemeente Rotterdam doet Veldacademie daarom actieonderzoek naar de publieke waarde van maatschappelijk vastgoed.
Hernieuwde aandacht voor maatschappelijke waarde
In Nederland vinden we het normaal om goed om na te denken over inrichting en onderhoud van de fysieke infrastructuur, zoals wegen, openbaar vervoer of bruggen. Het zijn langetermijninvesteringen. Maar hoe staat het met onze sociale infrastructuur? Hoe kunnen we maatschappelijk vastgoed en voorzieningen toekomstbestendig maken? Wat zijn het voor plekken en welke functie vervullen de voorzieningen in de wijk? Kunnen we voorzieningen beter benutten door verschillende functies te combineren of beter samen te werken? Welke doelen willen we dan precies bereiken en hoe? En wie zijn partners in ontwikkeling en exploitatie?
Atelier ‘Ruimte voor Sociale Voorzieningen’
In het atelier willen we deze vragen onderzoeken op basis van een klein aantal ‘casestudies’ – actuele Rotterdamse opgaves waar zich nu ontwikkelmogelijkheden voordoen, bijvoorbeeld omdat zich er meerderde vervangings- of renovatieopgaves aandienen, een gebiedsontwikkeling of omdat er draagvlak is voor samenwerking tussen een aantal partijen waardoor er meerwaarde kan ontstaan. Het is dus een vorm van actieonderzoek waarin we de ontwikkeling van voorzieningen willen beïnvloeden en daarvan willen leren.
Trends en referenties
Hoe zou je brede maatschappelijke waardeontwikkeling kunnen concretiseren? In 2021 hebben we in samenwerking met Dolf Broekhuizen een internationale trendstudie afgerond waarin innovatieve ontwikkelingen op het gebied van sociale voorzieningen hebben geïnventariseerd. Het zoeklicht hebben we laten vallen op voorzieningen die meerdere doelen nastreven of waar op een voor Rotterdam interessante manier wordt samengewerkt. Deze trendstudie vormt nu het vertrekpunt voor een verdiepend referentieonderzoek waarin we kijken welke maatschappelijke waardes er concreet gerealiseerd worden en op welke manier. Waardes die we in de referentieprojecten vinden zijn bijvoorbeeld gezondheid, veiligheid, eigenaarschap, toegankelijkheid, connectiviteit, flexibiliteit, economisch potentieel of duurzaamheid. Vanuit deze waardes ontwikkelen we een afwegingskader voor de Rotterdamse opgaves. Kunnen we ons laten inspireren om een aantal waardes aan deze opgaves te verbinden?
Een praktische methodiek voor publieke waardebepaling
In het atelier Ruimte voor Sociale voorzieningen hebben we ook onderzocht hoe je met een brede groep diverse belanghebbenden kunt werken aan waardevolle voorzieningen en welke kansen en hobbels je daarbij tegenkomt. Dit hebben we gedaan op basis van een klein aantal ‘casestudies’ – actuele Rotterdamse opgaves waar zich nu ontwikkelmogelijkheden voordoen, bijvoorbeeld omdat zich er meerdere vervangings- of renovatieopgaves aandienen, een gebiedsontwikkeling of omdat er draagvlak is voor samenwerking tussen een aantal partijen waardoor er meerwaarde kan ontstaan. Het was dus een vorm van actieonderzoek waarin we de ontwikkeling van voorzieningen wilden beïnvloeden en daarvan wilden leren. De ervaringen met vijf concrete casussen hebben we opgetekend in een uitgebreid rapport (Praktijkexperiment met een methodiek voor meervoudige publieke waardebepaling). In dit rapport beschrijven we uitgebreid onze ervaringen met de ontwikkelde methodiek voor publieke waardebepaling en de lessen die we trekken voor de toekomst.