Expeditie Rotterdam

In haar afstudeerproject verkent Hedwig van der Linden het Rotterdamse expeditie-bouwblok en de manier om dit naoorlogse stedelijk weefsel nieuw leven in te blazen. Het doel van het project is om het expeditie-blok zo te moderniseren dat de identiteit van de naoorlogse stad ‘doorleeft’. Voor haar onderzoek heeft Hedwig een theoretische studie naar ‘dichtheid’ en ‘intensivering’ gedaan en een uitgebreide literatuurstudie. Daarnaast empirisch onderzoek, door middel van observaties, een inventarisatie en diverse gesprekken en interviews. De verkenning heeft geleid tot een innovatief ontwerpvoorstel voor het expeditiebouwblok Sint-Janshof in het Hoogkwartier. 

Aanleiding
Dit afstudeerproject is ontstaan vanuit de fascinatie voor de ‘achterkanten’ van de stad; verborgen en vergeten plekken waar ruimte is voor intensivering en verdichting. De binnenterreinen van de Rotterdamse expeditiebouwblokken zijn dit soort plekken, achter onopvallende toegangspoorten liggen de expeditiestraten. Zij creëren ‘een andere ruimte', een binnenwereld, die in contrast is met de stad. 
Door het bombardement in 1940 kreeg Rotterdam een nieuw type binnenstad. In plaats van het traditionele gesloten bouwblok kwam het expeditiebouwblok, passend bij de moderne auto-ideologie. De Rotterdamse expeditiestraten zijn ontstaan tijdens de planvorming van de wederopbouw door Witteveen en Van Traa. Het karakter van de wederopgebouwde binnenstad wordt er zelfs geheel door bepaald en onderscheidt de Binnenstad van de rest van Nederland. 
Na 66 jaar is de bebouwing verouderd en de logistiek veranderd. En Rotterdam is’ booming’, er is urgentie de stad te verlevendigen door extra woningen toe te voegen. Doel van het project is om het expeditiebouwblok zo te moderniseren dat de identiteit van de naoorlogse stad ‘doorleeft’. 
In het ontwerpvoorstel wordt op het binnenterrein stedelijk leven toegevoegd, en de expeditiestraten zijn omgezet in een reeks groene hofjes. Bovenop de bestaande bedrijfspanden is een dek gecreëerd met kleine woontorens, dat is verbonden met de bestaande woningen. Het dek, de torens en hun materialisatie in glas en staal verwijzen naar en vernieuwen de modernistische architectuur.  

Methodiek
Deze verkenning naar revitalisatie van expeditiebouwblokken in de binnenstad van Rotterdam kwam tot stand door verschillende voorstudies. Een theoretische studie naar ‘dichtheid’ en ‘intensivering’, documentatie en analyse van het expeditiebouwblok in het Stadsarchief Rotterdam en literatuurstudie naar wederopbouwarchitectuur. Observaties in en rondom het expeditiebouwblok in het Hoogkwartier vastgelegd in film- en fotomateriaal. En daarnaast een inventarisatie van het huidige gebruik en gebruikers door middel van gesprekken en interviews. Als laatste positionering ten opzichte van de huidige visie en initiatieven vanuit de markt en de Gemeente.  De voorstudies hebben geleid tot een ontwerpvoorstel voor het expeditiebouwblok Sint-Janshof in het Hoogkwartier. 

Resultaten 
De voorstudies leverden kennis voor de herziening van het Rotterdamse expeditiebouwblok, een voorwaarde voor duurzaam hergebruik en voor de volgende fase in een betekenisvolle stad. De benadering om oorspronkelijke modernistische principes te gebruiken in het perspectief van hedendaagse technologie en programma maakt nieuwe dynamiek en nieuwe vormen van stedelijke architectuur mogelijk. 
Door de verschillende vormen en maten, ligging, eigendomsposities, gebruikers en programma van de expeditiebouwblokken is er niet één recept voor herontwikkeling. Er sprake van maatwerk. Het versnipperde eigendom van de verschillende panden die samen expeditiebouwblok vormen maakt dat er voor herontwikkeling een duidelijk gemeenschappelijk belang dient te zijn. En een sterke samenwerking tussen de verschillende eigenaren, verhuurders en huurders en de gemeente. 

Vervolg
Als beginnend architect gaat Hedwig nu in de praktijk aan de slag met mogelijke plannen voor de herontwikkeling van deze expeditiehoven.  
Ter verdere systematische en beeldende verkenning van de ruimtelijke kwaliteiten van de Rotterdamse expeditiebouwblokken, zijn Like Bijlsma (SUB office/PBL) en Hedwig bezig met de BNA Freestyle publicatie “Op Expeditie”. Met deze publicatie delen zij de fascinatie voor dit soort plekken met vakgenoten en de buitenwereld.  
Vanuit het veldwerk is Hedwig in contact gekomen met Platform Wederopbouw Rotterdam inmiddels maakt zij deel uit van de werkgroep van dit platform. Het platform heeft als missie een breed en divers publiek op duurzame en toegankelijke wijze kennis te laten maken met de wederopbouw van Rotterdam en bij te dragen aan waardering voor deze periode en de maatschappelijke discussie over identiteit, sociale cohesie en omgang met geschiedenis en haar betekenis voor de beleving van de stad vandaag.  

Hedwig doet een oproep aan betrokkenen en/of geïnteresseerden in de herontwikkeling van expeditiebouwblokken, het is een uitdagende opgave die we samen kunnen aanpakken!