Iedere Rotterdamse wijk is uniek, maar waaruit bestaat dit unieke karakter? Welke plekken, personen en activiteiten dragen bij aan de eigenheid van een wijk? En welke kansen en bedreigingen ziet men voor de wijk? Deze vragen vormden het startpunt van een verkenning van de identiteiten van zestien Rotterdamse wijken. Een identiteit van de wijk is geen vaststaand iets. Een wijk verandert, net als een stad, elke dag. Een wijkidentiteit wordt bovendien gevormd door de perspectieven van heel veel verschillende mensen samen. Het is dus de uitdaging is om een identiteit te formuleren waar de hele wijk zich in kan vinden.
Gedeelde uitgangspositie
Sinds medio 2022 werken de wijkraden samen met wijkpartners aan het Wijkakkoord van hun wijk. Dit is een document waarin wensen en concrete plannen voor de wijk worden omschreven. Door samen met wijkraadsleden en bewoners de identiteit van de wijk in beeld te brengen, wordt een collectieve uitgangspositie gecreëerd. Zo kunnen concrete opgaven in het wijkakkoord goed aansluiten op de unieke eigenschappen van de wijk. Ook wordt het belang van de opgaven versterkt, omdat zij plek hebben in een bredere context. Veldacademie en Stichting Wijkcollectie zijn gevraagd om de identiteit van de wijk in kaart te brengen, in samenwerking met de wijkraden.
Beleving van wijkgebruikers
Juist omdat de stad elke dag weer een beetje verandert, is het waardevol om van tijd tot tijd een afspiegeling te maken van hoe de stad vandaag de dag beleefd wordt. Daarbij is gekozen voor een benadering waarin de wijkidentiteit vanuit personen, plekken en activiteiten wordt belicht. Wie of wat maakt een wijk bijzonder? Welke acties worden door wijkgebruikers ondernomen voor de wijk en wat zegt dat over de kansen en bedreigingen waar men in een wijk mee te maken heeft? Welke waarden deelt men in een wijk? Wat verbindt diverse bewoners met elkaar of wat staat er tussen hen in? Door al deze verschillende perspectieven samen te brengen, ontstaat er een gelaagd beeld van de wijkidentiteit, waarin zowel de individuele als de gedeelde beleving zichtbaar is. Je zou wat dat betreft misschien beter over wijkidentiteitén kunnen spreken.
Multi-method onderzoek en wijkreporters
Door toepassing van een multi-method onderzoeksmethode is geprobeerd recht te doen aan verschillende invalshoeken op en stemmen vanuit de wijk. Als startpunt zijn bestaande gemeentelijke profielen en documenten over de wijk geraadpleegd. Vervolgens is de beleving van wijkgebruikers over de wijk opgevraagd via een digitale vragenlijst die werd verspreid via digitaal participatieplatform Mijn Rotterdam (met ruim 2600 respondenten). Aansluitend vond een workshop met iedere wijkraad plaats. De opbrengsten vanuit deze verschillende invalshoeken heeft Veldacademie samengebracht in een wijkanalyse voor elke wijk. In aanvulling daarop heeft Stichting Wijkcollectie zes illustratieve verhalen per wijk in beeld gebracht, over plekken, personen en activiteiten die de wijken karakter geven. Deze selectie van verhalen is klein ten opzichte van het eindeloos aantal verhalen dat een wijk kent. Toch zijn deze verhalen exemplarisch voor de identiteit van de wijk, omdat dit plekken, activiteiten en personen zijn die door de ogen van meerdere wijkgebruikers een belangrijk onderdeel vormen van de wijk. Zij zijn als het ware ‘dragers’ van de wijkidentiteit(en).
Grijstinten geven een wijk kleur
De zestien wijkanalyses met bijbehorende exemplarische verhalen tonen de kracht en betrokkenheid van een grote groep bewoners en ondernemers in de Rotterdamse wijken. In elke wijk zetten mensen zich in voor de wijk en zijn bewoners. Daarbij valt op dat de identiteit van de wijk met name gevormd wordt door personen en plekken die gericht zijn op de leefbaarheid van de wijk. De identiteit van de wijk wordt zichtbaar waar mensen samenkomen in de wijk. In reactie op de vraag wat respondenten kenmerkend aan hun wijk vinden, denken veel mensen namelijk aan pleintjes, buurthuizen, speeltuinen en parken. Typisch Rotterdamse eyecatchers en architecturale iconen worden vrijwel niet genoemd. Respondenten schetsen daarbij een beeld van de wijk met zowel negatieve als positieve verhalen. In tegenstelling tot een zwart-wit imago van de wijk – wat vaak van buitenaf gevormd is – bestaat de identiteit van de wijk uit grijstinten, die er allemaal bij horen. “Een gezellige multiculturele familiewijk. Op het eerste oog helaas vaak onverzorgd en vies, maar daarachter mooie mensen, leuke initiatieven en vriendelijk.” Alle verschillende kenmerken samengenomen is wat een wijk iets maakt om trots op te zijn.
Producten en kennisdeling
Iedere wijkraad heeft na afronding van het onderzoek een aantal producten ontvangen. Allereerst een uitgebreide rapportage met daarin de wijkanalyse, verhalen en inzicht in de gebruikte methode, met name bedoeld voor de wijkraad zelf en het wijknetwerk van de gemeente. Daarnaast is er een publieksfolder opgesteld met een ingekorte en toegankelijk geschreven wijkbeschrijving en verhalen. Dit product is eenvoudig te verspreiden, zodat zoveel mogelijk wijkgebruikers ermee in aanraking kunnen komen en daar hopelijk een stuk herkenning en verbinding in kunnen vinden. Tot slot is er een serie portretposters van de door Stichting Wijkcollectie opgehaalde verhalen, die naar wens opgehangen kunnen worden op ontmoetingsplekken in de wijk. In veel wijken is de wijkanalyse reeds opgenomen in de Wijkvisie, als onderdeel van het Wijkakkoord. De overkoepelende lessen en bevindingen zijn binnen diverse afdelingen van de gemeente gepresenteerd.